با شیوع مسئله مدرک‌گرایی و اهمیت روزافزون مدرک تحصیلی در جامعه، امروزه افراد سودجو تلاش زیادی برای تولید مدرک‌های جعلی می‌کنند. اعتبار سنجی مدرک تحصیلی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند تا حد مؤثری در پیشگیری از جعل مدارک تحصیلی مؤثر باشد. امروزه با ایجاد سیستمی شدن ثبت مدارک تحصیلی و ایجاد سامانه جامع استعلام مدرک، تشخیص مدرک تحصیلی اصل از مدارک جعلی بسیار ساده است. در این مقاله از همراهان فردا نحوه تشخیص اعتبار مدرک تحصیلی را بررسی خواهیم کرد.
دلایل جعل مدرک تحصیلی
امروز مدرک تحصیلی به یکی از شاخصه‌های اصلی در جامعه تبدیل شده است. برخورداری از مدرک تحصیلی یک مزیت محسوب می‌شود و مزایای مختلفی از جمله افزایش حقوق، ارتقای شغلی، برخورداری از تسهیلات، ثبت شرکت و… را به همراه دارد. ازاین‌رو افرادی که به دلایل مختلف موفق به گذراندن دوره‌های تحصیلی نشده‌اند، به دنبال راه‌هایی برای گرفتن مدرک تحصیلی دانشگاهی هستند. نه‌تنها افرادی که مدرک تحصیلی ندارند، بلکه افرادی که در جایگاه‌های خوب شغلی قرار دارند، برای دستیابی به موقعیت‌های بهتر شغلی و اجتماعی، حقوق بیشتر و ارتقای جایگاه اقدام به جعل مدرک تحصیلی می‌نمایند.
سودجویان در سایت‌های اینترنتی و فضای مجازی، فروش مدرک تحصیلی از مقطع دیپلم تا دکتری را تبلیغ می‌کنند و به شما اطمینان می‌دهند مدرک اعطایی قابل اعتبار سنجی مدرک تحصیلی است. برای جلوگیری از افزایش جعل مدارک تحصیلی، سامانه استعلام مدرک تحصیلی با همکاری وزارت ارتباطات و وزارت علوم جهت اعتبار سنجی مدارک تحصیلی راه‌اندازی شده است. افراد با واردکردن اطلاعات هویتی می‌توانند از اعتبار مدرک تحصیلی خود اطمینان حاصل کنند. همچنین امکان اعتبار سنجی مدارک تحصیلی کارمندان توسط کارفرمایان و مدیران نیز وجود دارد.
آیا جعل مدرک تحصیلی جرم است؟
اگرچه جعل مدارک تحصیلی با صرف هزینه و به‌سادگی به دست می‌آید؛ اما استفاده از این مدارک جرم محسوب خواهد شد. در حال حاضر با روش‌های اعتبار سنجی مدرک تحصیلی، این مدارک نامعتبر به‌راحتی قابل استعلام هستند. با توجه ماده 527 قانون مجازات اسلامی، هرکس مدارک اشتغال به تحصیل، یا فارغ‌التحصیلی، تأییدیه تحصیلی، ارزش نامه‌های تحصیلات خارجی و… را جعل کند یا با علم به جعلی بودن آن‌ها را مورداستفاده قرار دهد؛ علاوه بر جبران خسارت باید به حبس از یک تا سه سال محکوم شود. علاوه بر فرد جعل‌کننده، کسی که از این مدارک جعلی استفاده کند نیز مجرم به‌حساب می‌آید.
تشخیص مدرک تحصیلی اصل؛ نحوه اعتبار سنجی مدارک تحصیلی داخل کشور در سامانه استعلام مدرک
مدتی است که سامانه استعلام مدارک تحصیلی وزارت علوم فعال شده است و افراد می‌توانند برای استعلام مدرک تحصیلی به‌جای مراجعه حضوری به مراکز مختلف، به‌صورت الکترونیکی اقدامات لازم را برای مشاهده سوابق تحصیلی انجام دهند. داوطلبان برای اعتبار سنجی مدرک تحصیلی باید ابتدا به سایت رسمی وزارت علوم به آدرس www.estelam.msrt.ir مراجعه کنند. سپس با واردکردن اطلاعات هویتی مانند نام، کد ملی، شماره شناسنامه و…یک کد رهگیری دریافت کنند. پس از دریافت کد و واردکردن آن می‌توانند اطلاعات لازم درمورد سوابق تحصیلی خود را مشاهده کنند. با کمک این سامانه تشخیص مدرک تحصیلی اصل از جعل به راحتی قابل تشخیص است.
فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های آزاد نیز مانند دانشجویان سایر دانشگاه‌ها می‌توانند اعتبار سنجی مدارک تحصیلی خود را از طریق استعلام مدرک تحصیلی دریافت کنند. دانشجویان دانشگاه‌های آزاد برای اعتبار سنجی مدرک تحصیلی خود باید از طریق سامانه استعلام آنلاین دانشنامه‌های تحصیلی به آدرس www.estelam.iau.ir مراجعه نمایند. لازم به ذکر است که تمامی مدارک تحصیلی دانشگاه آزاد دارای یک کد مخصوص هستند که به‌هیچ‌عنوان امکان جعل و تخطی در آن وجود ندارد.
اعتبار سنجی مدرک تحصیلی دانشگاه‌های خارج از کشور
دانشجویانی که متقاضی ادامه تحصیل در خارج از کشور هستند، باید این مسئله را مدنظر داشته باشند که یکی از مهم‌ترین شروط تحصیل در خارج از کشور، اعتبار سنجی مدارک تحصیلی است. اعتبار سنجی مدرک تحصیلی عبارت از تعیین اعتبار و ارزش علمی و آموزشی یک مؤسسه یا دانشگاه است. منظور از اعتبار سنجی مدارک تحصیلی دانشگاه‌های خارج از کشور، مشخص نمودن ارزش و اعتبار دانشگاه خارجی است که دانشجو در آن به ادامه تحصیل پرداخته است و اکنون به کشور بازگشته است.
اعتبار سنجی مدرک امری مهم و حیاتی است؛ زیرا مدارک تحصیلی خارج از کشور با مقاطع تحصیلی رسمی داخل کشور هم تزار و مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌گیرند. بدین ترتیب، با مقایسه‌ای که میان دانشگاه‌های مختلف صورت می‌گیرد، می‌توان از اعتبار سنجی علمی دانشگاه‌های مختلف خارج از کشور به اعتبار آن‌ها پی برد.
روش‌های اعتبار سنجی مدرک تحصیلی دانشگاه‌های خارجی
برای اعتبار سنجی مدارک تحصیلی دانشگاه های خارجی و تشخیص مدرک تحصیلی اصل، چندین روش وجود دارد که به شرح زیر هستند:
1. شورای ارزشیابی
یکی از روش‌های رایج، شورای ارزشیابی است. در این شورا باتوجه‌به آیین‌نامه‌هایی که برای اعتبار سنجی مدرک تحصیلی دانشگاه‌های مختلف صورت می‌گیرد، می‌توان میزان پایبندی یک دانشگاه را به این قوانین مورد سنجش قرار دارد.
2. طول دوره تحصیل
از دیگر روش‌های اعتبار سنجی مدرک تحصیلی، طول دوره تحصیل دانشجو در خارج از کشور است. معمولاً بازه زمانی مشخصی برای دوره تحصیلی آموزش عالی به‌صورت رسمی و باتوجه‌به تقویم آموزشی تعیین می‌گردد. دراین‌بین حداقل مدت زمانی که دانشجو در این دوره‌های تحصیلی در دانشگاه مربوطه اقامت داشته است را تعیین می‌کنند؛ برای مثال، دوره تحصیلی کاردانی 24 ماه است که حداقل مدت اقامت دانشجو به‌صورت حضوری باید 16 ماه باشد.
دوره تحصیلی کارشناسی 4 سال است و حداقل مدت اقامت دانشجو باید 32 ماه باشد. مقاطع کارشناسی ارشد نیز به همین صورت تعیین می‌شوند. درصورتی‌که دانشجو در بازه زمانی در دانشگاه معتبر در خارج از کشور اقامت داشته باشد، می‌توان به مدرک تحصیلی او استناد داشت و از آن به‌عنوان مدرک معتبر یادکرد.
3. کمیسیون ارزشیابی و اعتبار سنجی مدرک تحصیلی
روش سوم اعتبار سنجی مدرک تحصیلی دانشگاه‌های خارج از کشور، کمیسیون‌های ارزشیابی و اعتبار سنجی مدرک هستند. به‌منظور اعتبار سنجی مدرک دانشگاه‌های خارجی، کمیسیون‌هایی به‌صورت تخصصی در تمامی رشته‌ها وجود دارد. این کمیسیون‌ها می‌توانند مدارک تحصیلی دانش‌آموختگان را در دانشگاه‌های خارجی مورد بررسی قرار دهند. این دانشگاه‌ها در صورت پایبندی به مقررات آیین‌نامه و مصوبات شورای ارزشیابی مدارک، می‌توانند اعتبار سنجی مدارک تحصیلی دانشجویان را تأیید نمایند.
4. اعتبار سنجی دانشگاه مربوطه
روش آخر برای اعتبار سنجی مدرک تحصیلی دانشگاه‌های خارجی، شناسایی و سنجش دانشگاه موردنظر است. برای این کار باید دانشگاه خارج از کشور را بنا بر مشخصه‌های عمومی و تخصصی مورد ارزیابی قرار دهیم. به‌عنوان‌مثال می‌توان مواردی همچون ویژگی‌های آموزشی، پژوهشی، فناوری اطلاعات، امکانات رفاهی و… مورد اعتبار سنجی قرار داد تا با درنظرگرفتن تمام فاکتورهای لازم بتوان به آن دانشگاه امتیاز داد. علاوه بر این، اسامی دانشگاه‌ها و مراکز معتبر تحصیلی در سایت WWW.hedd.ac.uk قرار داده شده است. درصورتی‌که نسبت به اعتبار یک دانشگاه یا مرکز تحصیلی شک دارید، می‌توانید با جستجوی نام آن در این سامانه به اعتبار آن پی ببرید.
نکات کلی اعتبار مدارک تحصیلی
در زیر به نکات کلی برای اعتبار سنجی مدرک تحصیلی و تشخیص مدرک تحصیلی اصل از مدارک جعلی می‌پردازیم. از جمله موارد مهم برای تشخیص مدرک تحصیلی اصل عبارت‌اند از:
- مدرک صادرکننده مدرک تحصیلی دانشگاه‌های داخلی باید تحت‌نظر وزارت علوم یا وزارت بهداشت باشد و دارای مهر تأیید باشد.
- مدرک تحصیلی باید توسط مؤسسه‌ها و دانشگاه‌های معتبر موردتأیید داخلی یا خارجی صادر شده باشد.
- امکان استعلام مدرک تحصیلی وجود داشته باشد و مدرک تحصیلی قابل‌پیگیری و ارزیابی باشد.
- مدرک تحصیلی معتبر باید شامل ریزنمرات، دانشنامه و تأیید فارغ‌التحصیلی باشد.
- مدرک تحصیلی اصل باید دارای هولوگرام اصل باشد.
جمع‌بندی
همه افراد به‌واسطه دوره آموزشی که می‌گذرانند، مدرک تحصیلی دریافت می‌کنند. افرادی که به دلایل مالی، کمبود وقت، مشکلات خانوادگی و… قادر به گذراندن دوره‌های تحصیلی نبوده‌اند، ممکن است اقدام به جعل مدرک تحصیلی نمایند. مدارک تحصیلی غیرقانونی و نامعتبر ممکن است به‌سادگی به دست بیایند؛ اما استفاده از آن‌ها جرم محسوب می‌شود. امروزه با یک استعلام ساده امکان تشخیص مدرک تحصیلی اصل و اعتبار سنجی مدرک تحصیلی وجود دارد و مدارک جعلی به‌راحتی قابل‌تشخیص هستند. در تمام حوزه‌ها اعتبار مدرک تحصیلی جهت استخدام اهمیت زیادی دارد. همان‌طور که گفتیم استفاده از مدرک جعلی جرم محسوب می‌شود و پیگرد قانونی دارد.
