طبق قوانین کشور جمهوری اسلامی ایران، پسرانی که به سن 18 سالگی می‌رسد، مشمول خدمت سربازی می‌شوند. بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی از مقطع متوسطه قصد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را دارند. بدین ترتیب، باید به دنبال اخذ معافیت تحصیلی از سازمان نظام‌وظیفه باشند. بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان پسر در ایران باوجوداینکه در سن مشمولیت سربازی قرار دارند، به دلایل مختلف مایل به اعزام به خدمت نیستند.
تمام افراد باید پس از سن مشمولیت وضعیت نظام‌وظیفه خود را معین کنند؛ در غیر این صورت وارد غیبت سربازی شده و با قوانین سخت‌گیرانه نظام‌وظیفه روبرو خواهند شد. ازاین‌رو، اکثر داوطلبان به دنبال انواع معافیت تحصیلی هستند. در این مقاله از سری مقالات همراهان فردا به بررسی شرایط انواع معافیت های تحصیلی خواهیم پرداخت.
معافیت تحصیلی چیست؟
تمام پسران ایرانی پس از سن 18 سالگی وارد سن مشمولیت سربازی می‌شوند. این افراد باید باتوجه‌به شرایط، وضعیت نظام‌وظیفه خود را مشخص کنند. برخی از این افراد رفتن به خدمت و برخی دیگر ادامه تحصیل و شرکت در کنکور سراسری را انتخاب می‌کنند. درصورتی‌که پسران بالای 18 سال تصمیم به ادامه تحصیل در دانشگاه بگیرند، موظف به کسب مجوزی از سازمان نظام‌وظیفه هستند. این مجوز همان معافیت تحصیلی است که امکان ادامه تحصیل این افراد را در سن مشمولیت فراهم می‌کند.
معافیت تحصیلی صادره از سازمان نظام‌وظیفه بسته به مقطع تحصیلی و سن افراد متفاوت است. در ادامه به بررسی انواع معافیت تحصیلی می‌پردازیم. لازم به ذکر است دریافت هرگونه معافیت اعم از معافیت تحصیلی دانش‌آموزی، دانشجویی و… مستلزم ارائه مدارک و شرایط خاصی است.
1. معافیت تحصیلی دانش‌آموزی
معافیت تحصیلی دانش‌آموزی شامل حال دانش‌آموزانی است که تا پس از پایان 18 سالگی موفق به اتمام تحصیلات متوسطه خود نشده باشند. این دانش‌آموزان برای ادامه تحصیلات خود باید به دنبال معافیت تحصیلی دانش‌آموزی باشند. مدارس ایران معمولاً با ادامه تحصیل دانش‌آموزانی که چنین شرایطی دارند و مدارک معافیت تحصیلی خود را ارائه نداده باشند، موافقت نخواهند کرد.
بر اساس قوانین نظام‌وظیفه عمومی معافیت تحصیلی دانش‌آموزی حداکثر تا سن 20 سالگی امکان‌پذیر است. افرادی که قبل از سن 18 سالگی دیپلم خود را دریافت کرده و قصد ادامه تحصیل نداشته باشند، تنها 6 ماه فرصت دارند تا خود را به سازمان نظام‌وظیفه معرفی کنند؛ در غیر این صورت شامل غیبت سربازی خواهند شد.
2. شرایط انواع معافیت های تحصیلی؛ معافیت خارج از کشور
همان‌طور که می‌دانید تعداد زیادی از دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی تحصیل در دانشگاه‌های خارجی را انتخاب می‌کنند. دانش‌آموزان و دانشجویان پسر ایرانی که وارد سن مشمولیت سربازی شده‌اند و در حال تحصیل در خارج از کشور هستند باید با مراجعه به کنسولگری ایران در کشور محل تحصیل خود نسبت به مشخص‌کردن وضعیت نظام‌وظیفه خود اقدام کنند. این دانش‌آموزان می‌توانند با کسب معافیت تحصیلی خارج از کشور به ادامه تحصیل بپردازند. دانشجویان می‌توانند برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری از معافیت تحصیلی بهره‌مند شوند.
بااین‌حال، باید مدارک لازم را ارائه دهند و شامل غیبت سربازی نشده باشند. افرادی که قصد دارند در مقطع کارشناسی برای تحصیل در خارج از کشور اقدام کنند نمی‌توانند از معافیت تحصیلی بهره‌مند شوند. دانشجویانی که از معافیت‌های تحصیلی موقت استفاده می‌کنند برای سفرهای توریستی، زیارتی و دوره‌های تحصیلی امکان خروج از کشور با ارائه وثیقه باتوجه‌به نوع سفر و مدت زمان تعیین شده را خواهند داشت.
3. معافیت تحصیلی دانشجویی
همان‌طور که می‌دانید سن ورود به دانشگاه معمولاً بالاتر از سن مشمولیت سربازی است. دانش‌آموزانی که قصد ادامه تحصیل در دانشگاه‌های کشور را دارند ملزم به ارائه مجوز سازمان نظام‌وظیفه به دانشگاه دارند. این مجوز می‌تواند شامل ارائه کارت پایان خدمت، معافیت پزشکی، پایان خدمت ضرورت و یا مدرک معافیت تحصیلی دانشجویی صادر شود. در غیر این صورت دانشگاه‌ها مجاز به ثبت‌نام دانشجویان نخواهند بود. سنوات مجاز تحصیلی مدت زمانی است که دانشجویان پسر می‌توانند از معافیت‌های تحصیلی برخوردار شوند. مدت زمان سنوات تحصیلی مجاز معافیت تحصیلی برای دانشجویان به شرح زیر است:
- کاردانی پیوسته: 5 ترم تحصیلی (2 سال و نیم)
- کاردانی به کارشناسی: 6 ترم تحصیلی (3 سال)
- کارشناسی پیوسته: 10 ترم تحصیلی (5 سال)
- کارشناسی ارشد ناپیوسته: 6 ترم تحصیلی (3 سال)
- کارشناسی ارشد پیوسته: 12 ترم تحصیلی (6 سال)
- دکتری تخصصی: 12 ترم تحصیلی (6 سال)
- دکتری حرفه‌ای: 16 ترم تحصیلی (8 سال)
دانشجویانی که از معافیت تحصیلی بهره‌مند می‌شوند، پس از اتمام دوره تحصیلی خود یک سال فرصت دارند تا وضعیت نظام‌وظیفه خود را مشخص کنند. بدین منظور باید برای عدم ورود به غیبت سربازی اقدام کنند یا در مقطع تحصیلی بالاتری پذیرش بگیرند.
4. معافیت تحصیلی طلاب علوم دینی
پسرانی که تصمیم به تحصیل در حوزه‌های علمیه می‌گیرند، باید قبل از سن مشمولیت و یا بعد از آن برابر مقررات مرکز مدیریت حوزه علمیه در یکی از حوزه‌های سراسری کشور مشغول به تحصیل شوند. این دسته از افراد پس از سن 18 سالگی برای ادامه تحصیل باید مجوز سازمان نظام‌وظیفه با عنوان معافیت تحصیلی طلاب را کسب کرده و ارائه دهند.
شرایط کلی معافیت های تحصیلی
تمام پسران بالای 18 سال ایرانی برای دریافت معافیت تحصیلی باید دارای شرایط خاصی باشند که تحت‌نظر سازمان نظام‌وظیفه تعیین می‌شوند. شرایط انواع معافیت سربازی برای افراد مشمول متفاوت است. در ادامه به بررسی شرایط کلی اخذ معافیت تحصیلی می‌پردازیم:
- تابعیت جمهوری اسلامی
- رسیدن به سن مشمولیت سربازی (اتمام 18 سال و ورود به 19 سالگی)
- نداشتن غیبت سربازی
- ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر دانشگاهی
- عدم اخراج از دانشگاه
- عدم اشتغال به خدمت سربازی
نحوه دریافت معافیت تحصیلی
افرادی که دارای شرایط درخواست دریافت معافیت تحصیلی هستند می‌توانند برای اخذ این معافیت به مراکز خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس +10) مراجعه کرده و اقدامات لازم را انجام دهد. افرادی که در خارج از کشور مشغول به تحصیل هستند می‌توانند از طریق سامانه سجاد نسبت به صدور معافیت تحصیلی اقدام نمایند. در ادامه به نحوه دریافت معافیت تحصیلی به‌صورت گام‌به‌گام می‌پردازیم:
- مراجعه به ارگان پذیرفته شده برای ثبت‌نام و دریافت درخواست معافیت تحصیلی از دانشگاه یا مؤسسه
- مراجعه به پلیس+10 و ارائه درخواست معافیت تحصیلی به مراکز خدمات الکترونیکی انتظامی
- تکمیل فرم‌های لازم و پرداخت هزینه صدور معافیت تحصیلی
- دریافت برگه معافیت تحصیلی
دانشجویانی که قصد دریافت معافیت تحصیلی دانشجویی از سازمان نظام‌وظیفه عمومی را دارند می‌توانند از طریق سامانه غیرحضوری نیروی انتظامی epolice.ir نیز درخواست خود را ثبت کنند. بدین منظور باید مدارک لازم را در این سامانه بارگذاری کرده و منتظر تایید ثبت معافیت تحصیلی از طریق پیامک باشند. در صورت موافقت با درخواست می‌توانند تاییدیه را به‌صورت فیزیکی از مراکز پلیس+10 دریافت کنند.
مدارک لازم برای صدور معافیت تحصیلی:
- شناسنامه عکس‌دار
- گذرنامه برای افرادی که پاسپورت دریافت کرده‌اند
- کپی گذرنامه
- کپی شناسنامه
- کپی کارت ملی
- عکس 4*3
- برگه گواهی اشتغال به تحصیل از دانشگاه محل تحصیل
شرایط تمدید معافیت تحصیلی
تمدید معافیت تحصیلی دارای شرایط زیر است:
1. تمدید معافیت تحصیلی دانش آموزی
شرایط تمدید معافیت تحصیلی دانش‌آموزی با شرایط دانشجویان متفاوت است. همه دانش‌آموزانی که به‌صورت حضوری و غیرحضوری مشغول درس‌خواندن هستند، می‌توانند تا سن 20 سالگی از سنوات مجاز معافیت تحصیلی استفاده کنند. پس از آن تحصیل این افراد در صورت مشخص نکردن وضعیت نظام‌وظیفه غیرمجاز خواهد بود.
در واقع پس از دریافت مدرک دوره متوسطه پس از 18 سال، مشمولین 1 سال فرصت دارند که نسبت به اعزام به خدمت سربازی اقدام کنند. پس از آن، مشمول می‌تواند تا حداکثر سن 20 سالگی برای ورود به دانشگاه تلاش کند. تمدید معافیت تحصیلی دانش‌آموزی تا سن 20 سالگی امکان‌پذیر است و دانش‌آموزان باید پس از آن در دانشگاه مشغول به تحصیل شوند. آن دسته از افرادی که در سن 17 سالگی مدرک دیپلم دریافت می‌کنند، شرایط متفاوتی خواهند داشت. این دسته از افراد پس از اتمام 18 سالگی تنها 6 ماه فرصت تکمیل فرم اعزام به خدمت را خواهند داشت.
2. تمدید معافیت تحصیلی دانشجویی
شرایط تمدید معافیت تحصیلی دانشجویی از دیگر مزایایی است که دانشجویان پسر می‌توانند از آن برخوردار شوند. مقاطع تحصیلی مختلف در دانشگاه و ادامه تحصیل در این مقاطع و تحصیلات تکمیلی سنوات مجازی را برای دانشجویان فراهم می‌کند. بدین ترتیب، مشمولان خدمت سربازی می‌توانند بر اساس این سنوات مجاز در دانشگاه مشغول به تحصیل شوند.
برخی از دانشجویان به دلایل مختلف قادر به اتمام تحصیلات خود در مدت سنوات مجاز نیستند. این دانشجویان می‌توانند پس از استفاده از سنوات مجاز تحصیلات خود، معافیت ارفاقی به مدت یک سال استفاده کنند. لازم به ذکر است استفاده از سنوات ارفاقی شرایط خاصی دارد. برای مثال مشمول باید بتواند در مدت مشخص شده فارغ‌التحصیل شود و واحدهای باقی‌مانده خود را در یک سال پاس کند. از دیگر شرایط برخورداری از معافیت ارفاقی می‌توان به معدل بالای 12 اشاره کرد.
جمع‌بندی
همان‌طور که گفتیم تمام پسران بالای 18 سال ایرانی موظف به مشخص‌کردن وضعیت نظام‌وظیفه خود هستند. این افراد می‌توانند با برخورداری از انواع معافیت تحصیلی به ادامه تحصیل بپردازند. شرایط انواع معافیت های تحصیلی را بررسی کردیم. معافیت تحصیلی نوعی معافیت موقت است که طی آن مشمولان خدمت سربازی موقتاً از انجام این خدمت معاف شده و می‌توانند به ادامه تحصیل بپردازند. دانشجویان و دانش‌آموزان باید پس از معافیت موقت تحصیلی وضعیت نظام‌وظیفه خود را مشخص کنند. در صورت هر گونه سؤال یا ابهام با مشاوران ما از طریق ارسال فرم درخواست مشاوره درتماس باشید.
